منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 9

 
افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

 
شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند
آیَم سایَم-گاه‌کاهی

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

 

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

خاطر جمع-مطمئن

جوغ-جوی آب

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

آب و خاک(میهن، دیار)

خوشبختانه-از حُسن اتفاق

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

 

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

بی فکر-لاابالی-بی قید

رنگ شدن-گول خوردن

دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

خیس شدن-تر شدن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

چپه شدن-واژگون شدن به یک سمت-برگشتن

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن
پیشنهاد-طرح

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

زبان گز-چیز تند و تیز

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

 

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)
رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

 

جُربزه-قدرت-توانایی

درآمد-عایدی

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن
اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

 
بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

بی معنی- بیخود

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن
خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد
چوب بندی-داربست
آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

دایی اوغلی-پسر دایی

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

خم گرفتن-فنی از کشتی

آکله فرنگی-سیفلیس

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

خون به پا کردن-دعوا و آشوب راه انداختن-سر و صدا و جنجال کردن
دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

چارک-یک چهارم

راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

 

 

چپ دادن-رد کردن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))
(به زبان کودکان) زخم شدن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

توجیهی-برنامه های توضیحی

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن
به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

چینی بند زن-کسی که تکه های شکسته ی ظزوف را به هم می چسباند

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

پا در رکاب-حاضر و آماده

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

خیز-ورم-آماس

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

دل کسی آمدن-دل آمدن

 

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

از سر نو(دوباره)

 

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

دندان عاریه-دندان مصنوعی

چانه لغی-راز داری نکردن

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند
آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

چَکی-وزن نکرده-یک جا

بد گل-زشت-بد ترکیب
در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد
دو پهلو حرف زدن-مبهم سخن گفتن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا
روده گشاد کردن-سکسکه کردن
زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

از ته دل(از سر صدق و صفا)

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

پیشی-گربه در زبان کودکان
ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

رشوه گرفتن-رشوه خواری

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

خستگی در کردن-استراحت کردن

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
چپ رو-تند رو
روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

 

خنک کردن-سرد کردن
چهار دستی-فراوانی
تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

دست اول-نو و تازه
از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

دستک-دفتر حساب

درآوردن شکلک-ادا در آوردن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

چنگک شدن-چنگ شدن

چال افتادن-گود شدن

داوطلب-خواستار-نامزد
دستشویی-توالت-مستراح

 
رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم
دو دو زدن-تکان تکان خوردن
ریق افتادن-ریغ افتادن

برچسب زدن-تهمت زدن

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن
تر و تازه-شاداب-شسته و رفته
خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

 
خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

 
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

 

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

 

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

پا روی خِر کسی گذاشتن-تنگ گرفتن بر کسی

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

ذِله کردن-ذله آوردن

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن
دندان-گاز
دق کردن-از غصه مردن

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

خیک محمد-آدم چاق و فربه

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن
خرناس کشیدن-نگا. خرناس کردن

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه
حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

 
زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

خواربار-ارزاق-خوراک

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر
خوش انصاف-با انصاف-منصف

 

آهوی خاور-آفتاب
جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی
جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

 

 

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح
 

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

 

 

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)
چَک-سیلی-کشید

دست و بال-دور و بر-اطراف

خوش لباس-نگا. خوش پوش

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

زُل-خیره

زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

خایه-بیضه-جرات
ز ِله کردن-به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-عاجز کردن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

 

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

زُل-خیره

جای پا-اثر-نشانه-رد

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

دست باف-بافته با دست

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

پخش-پراکنده

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)
بازداشتی-زندانی موقت

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
حاجیت-بنده

خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند