مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 56

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

ته نشست-رسوب

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

دخترکی-دوشیزگی-بکارت
الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

 

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن
چرند گفتن-نگا. چرند بافتن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

 

 

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن
آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن
جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

 
بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

 

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

ز ِله-ستوه-عجز

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

زیر پوش-جامه ی زیرین

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

پا سست کردن-آهسته کردن-از سرعت خود کاستن
ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند

خاک برگ-برگ خشک خرد شده

 

دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

چینی-در یک رده قرار دادن آجرهای دیوار
به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

خیر مقدم-خوش آمد

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

تحصیل کرده-درس خوانده

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

حکیم جواب کرده-یتیم
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

جود-یهودی-حهود

خرجی-پول لازم برای گذران روز

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن
دور از شما ب-لانسبت

اجابت کردن معده-قضای حاجت

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است
خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت
تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست
خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

 
جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

رشته-موضوع و زمینه ی چیزی یا کاری: رشته تحصیلی-رشته ی افکار

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن
خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

جا در جا-فورن-جا به جا

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

 
بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

در دست-آماده-حاضر

به تور زدن- به تور انداختن

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه
به هم زدن-قطع رابطه کردن
جوشی شدن-عصبانی شدن
از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

آکَل-آقای کربلایی

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن

 
چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان
 

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

دان دان-متفرق و پراکنده

رنگ شدن-گول خوردن
جسته جسته-یواش یواش-کم کم-به تدریج

درز گرفته-کوتاه کرده

چماق-چوبدست-گرز

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن
خاله وارَس-آدم فضول
چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

بلا نسبت-دور از جانب شما
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

 

 

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

حضوری-رو در رو

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

 

تره بار-میوه ها و سبزی ها

چیز دار-ثروتمند

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش
خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن
اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

چَکه-شوخ و بذله گو

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

رشوه گیر-رشوه خوار

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی
زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن
آزگار(زمان دراز)

داوطلب-خواستار-نامزد

دم بازی-چاپلوسی-تملق

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

داشتن-مشغول بودن
آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)
ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن
تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

دود چراغ-کشیدن شیره

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

حرف پوچ-سخن بی معنی

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب
زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
چای کار-کشت کننده ی چای

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

خروار-کنایه از مقدار زیاد

درز گرفته-کوتاه کرده
زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

 
خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

ژوکر-آدم همه فن حریف

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن
خوره-جذام-آکله

خُردینه-بچه ی خردسال
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

پینه زدن-وصله کردن

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

 

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

 

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها
پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو
خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

دنیا آمدن-زاده شدن

چای صافی-نگا. چای صاف کن

 

خرده خر-کسی که آذوقه ی خانه را روز به روز می خرد نه یکجا

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

دلسردی-ناامیدی-یاس

 

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

در بردن-بیرون بردن-گذراندن
اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

 

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
جرینگ-صدای سکه های پول
خیار چنبر-نوعی خیار
بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

 

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

 

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه
جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید

امن و امان-بدون بیم و هراس

حاشیه دار-کناره دار
حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

 
آکِله-جذام-زن سلیطه

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی
اروای ننه‌ات-ارواح بابات
جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد
خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

چیز دار-ثروتمند

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

 

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

دوبلور-دوبله کننده

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

 

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

 
بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

 

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن
اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

 

چینه-دیوار گلی
زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

رشوه گرفتن-رشوه خواری

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

 

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن
آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی
زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

 

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

دق مرگ-دق کش

توان هماوردی با کسی را داشتن

 

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

دری وری-سخن بی سر و ته-چرند و پرند

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه