مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 116

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

جِر خوردن-پاره شدن
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

 

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

 

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

دخالت کردن-در آمدن در کاری

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

حرف شنو-سر به را-مطیع

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

 

خواری و زاری-پریشان حالی

 

 
خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

خواب و خوراک-خورد و خواب

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

اهل آن کار (کار بد)

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

پاگون-سردوشی

رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

 

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی
زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

بردن از رو- از رو بردن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

دست کسی در کار بودن-شرکت داشتن در کاری

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

پیله-مو
جرواجر کردن-پاره پاره کردن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است
انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

روان کردن-از بر کردن

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

 

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

 
دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

 

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

چارلا-چهار لا-چهار تو
از سر نو(دوباره)

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

بیا بیا- برو برو

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

 
حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

رمباندن-خراب کردن

 

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

بسیار دلواپس و نگران بودن

جوشی شدن-عصبانی شدن

راپرت-گزارش-خبر

 
خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق
جن بو داده-نوعی دشنام است

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

 
استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن
حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

خیط شدن-نگا. خیت شدن

آبِ سیاه(نیمه کوری)

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

بلند بالا-قد بلند

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

دستشویی-توالت-مستراح

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

چیز خور-مسموم شده

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

پهن شدن آفتاب-روز شدن

بی سیرت-بی آبرو
 

جاده کشیدن-راه درست کردن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

دختر بچه-دختر کم سن و سال

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن
 

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

دست زدن-لمس کردن

چراغ باران-چراغانی
زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن
خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)
زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

بی تفاوت-بی اعتنا

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

 

افتادگی-پریشانی-احتیاج
از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن
تِر زدن-خراب کردن کار

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)
چلاق شده-نوعی نفرین است

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

 

دود-دخانیات-مواد مخدر

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

پیش-برنده-آن که جلو است

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

خِفت-نوعی گره

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن
خاکروبه-زباله-آشغال

 
آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

بدلی-تقلبی-جنس بد

حسرت به دلی-آرزومندی شدید
الابختکی-اتفاقی-تصادفی

 

خنگ-نادان-ابله-کودن

دول-آلت مردی به زبان کودکان
ابرو انداختن-ابرو آمدن

چنار تجریش-متلک بد

چراغ باران-چراغانی

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند
جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن
حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند
تر و فرز-چست و چابک

چنگول زدن-پنجه زدن
راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد
تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

دور از جناب ب-لانسبت

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

جاکش-پا انداز-دلال محبت

چوب بندی-داربست

 

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس
آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس
 

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد
پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن
بوگندو-آدم کثیف و بد بو
تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن
چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

دود گرفتن-پُک زدن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن
پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

 

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 

 
خِفت-نوعی گره

جگری-به رنگ جگر

 

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

خورد کردن-ریز ریز کردن-له کردن

 

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد

چِخ کردن-راندن سگ
آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

تخته زدن-پنبه زدن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن
اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

 

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

پیشنهاد-طرح

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

جِر-اوقات تلخی-لج

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

 
تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو
بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

دُم گرفتن-پشت سر هم ایستادن

تت و پت-لکنت زبان
زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

 

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

 

 

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

 

اهل دود(سیگاری)

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

 

جاپیچ-جاکش-دلال محبت
زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

جیش-ادرار در زبان کودکان

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

زار-کوتاه شده ی زایر

 

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

 

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)
چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن
آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی
تر و تازه-شاداب-شسته و رفته
این دو کله‌دار-خورشید و ماه
جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

تت و پت-لکنت زبان

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

دقه-دقیقه

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

زانو زدن-برای تعظیم زانو بر زمین زدن

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری
از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)
بابت-مورد-زمینه-موضوع

بند آمدن-متوقف شدن

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

 

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن
چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

درگاهی-آستانه

پیشت-آوازی برای راندن گربه

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی
 

روی چشم-اطاعت می شود !

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

 

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن